12. Mbikëqyrja e Qeverisjes Lokale: Mbajtja e Kryetarëve të Komunave dhe Bashkive në Maqedoni Llogaridhënës

Korrupsioni nuk jeton vetëm në Shkup. Ai lulëzon në qytetet e vogla, fshatrat dhe komunat lokale në gjithë Maqedoninë—shpesh larg vëmendjes, i fshehur pas shtresave të burokracisë dhe heshtjes. Ndërsa skandalet kombëtare marrin vëmendje, korrupsioni lokal ngadalë po e gërryen infrastrukturën, shkollat, spitalet dhe komunitetet.

Për të rindërtuar besimin në shtet dhe për të ndalur vjedhjen atje ku fillon, duhet t’u japim fuqi qytetarëve që të mbajnë përgjegjës udhëheqësit e tyre lokalë—përmes Komiteteve të Pavarura të Mbikëqyrjes Komunale.

Pse korrupsioni lokal dëmton më shumë

Kur kryetarët e komunave keqpërdorin buxhetin lokal, pasojat janë të menjëhershme. Një rrugë e premtuar nuk ndërtohet. Një shkollë mbetet pa ngrohje. Ujësjellësi prishet. Njerëzit shohin të njëjtat biznese që fitojnë çdo kontratë, të njëjtat familje që kontrollojnë punët publike, dhe të njëjtët zyrtarë që jetojnë përtej deklarimeve të tyre financiare.

E megjithatë, shpesh nuk ka ku të raportosh, as kush të hetojë, dhe asnjë mekanizëm për ta ndalur. Prandaj reforma duhet të fillojë nga rrënjët.

Roli i Komiteteve të Mbikëqyrjes Komunale

Çdo komunë në Maqedoni duhet të krijojë një Komitet Mbikëqyrës të detyrueshëm me ligj, i përbërë nga:

• Qytetarë të pavarur nga komuniteti lokal

• Përfaqësues të shoqërisë civile

• Ekspertë ligjorë dhe financiarë (jo partiakë)

• Një përfaqësues nga Zyra Shtetërore e Auditimit

Këto komitete do të kenë autoritetin të:

• Monitorojnë buxhetet lokale, tenderët dhe shpenzimet në kohë reale

• Rishikojnë kontratat dhe proceset e prokurimit

• Hetojnë ankesat e qytetarëve për keqpërdorime

• Publikojnë raporte tremujore dhe gjetjet për publikun

• Referojnë rastet direkt tek organet kombëtare kundër korrupsionit

Komitetet duhet të funksionojnë të pavarura nga zyra e kryetarit të komunës dhe të mbrohen nga presioni politik.

Transparencë në nivel fshati dhe qyteti

Na duhet gjithashtu transparencë digjitale në nivel lokal. Çdo komunë duhet të mbajë një portal online që tregon:

• Buxhetet vjetore dhe shpenzimet mujore

• Listën e tenderëve dhe fituesit

• Projektet aktive me afate dhe kosto

• Komente të qytetarëve dhe shënime nga komiteti i mbikëqyrjes

Kur qytetarët shohin se si shpenzohen paratë e tyre, ata mund të kuptojnë edhe çfarë mungon.

Përfshirja e komunitetit

Mbikëqyrja nuk është vetëm për ekspertët—it’s for everyone. Forume lokale, dëgjesa publike dhe sesione konsultimi për buxhetin duhet të jenë praktikë standarde. Qytetarët e informuar janë qytetarë të fuqishëm.

Duhet veçanërisht të përfshijmë të rinjtë dhe OJQ-të lokale për të ndërtuar një kulturë të përgjegjësisë qytetare—ku banorët dinë se kanë të drejtën dhe detyrimin për të kërkuar llogari nga autoritetet.

Mbrojtja e sinjalizuesve lokalë

Shumë sinjalizues në nivel lokal përballen me hakmarrje në komunitete të vogla. Prandaj është thelbësore që ligjet për mbrojtjen e sinjalizuesve të zbatohen edhe në nivel komunal—with safe reporting and real consequences for intimidation.

Një komb me komunitete që japin llogari

Nëse duam reformë kombëtare, duhet të fillojmë me veprim lokal. Kur komunat mbahen përgjegjëse, njerëzit fillojnë të besojnë sërish. Kur publiku mund të ndjekë taksat e tyre, të sfidojë parregullsitë dhe të shohë që zyrtarët e korruptuar hiqen nga detyra—besimi ndërtohet nga poshtë lart.

Le të ndërtojmë një Maqedoni ku asnjë fshat nuk është shumë i vogël, dhe asnjë kryetar nuk është shumë i fuqishëm për të shpëtuar nga përgjegjësia.