12. Надзор над локалната власт: Одговорност за градоначалниците и општините во Македонија

Забелешка до нашите читатели

Алијансата на македонските граѓани е независно, над-партиско движење посветено на тоа да им даде вистински глас на граѓаните во борбата против корупцијата и во градењето праведна, транспарентна и просперитетна иднина за Македонија. Ние не сме за или против било која политичка партија. Ќе поддржиме секоја иницијатива на владата или опозицијара што се спротивставува на корупцијата и ја промовира чесноста и напредокот, но истовремено ќе бараме одговорност од сите партии, лидери и институции – без разлика на нивната политичка припадност. Македонија има доволно од поделби. Ако верувате дека политичките лидери и оние на јавна функција треба да им служат на граѓаните со чесност и интерестите на граѓаните да им бидат приоритет, поддржете нè. Нашата улога е да се осигураме дека секоја партија, секој функционер и секоја институција ќе работи чесно – за да ја обновиме довербата и заедно да изградиме подобра држава за сите.

Корупцијата не живее само во Скопје. Таа цвета во малите градови, селата и општините ширум Македонија—често далеку од очите на јавноста, скриена под слоеви на бирократија и молк. Додека националните скандали се појавуваат во насловите, локалната корупција тивко ја подјадува инфраструктурата, училиштата, здравствените установи и заедниците.

За да ја вратиме довербата во државата и да ја запреме кражбата таму каде што почнува, мора да им дадеме моќ на граѓаните да ги држат своите локални лидери одговорни—преку силни, независни општински надзорни комитети.

Зошто локалната корупција е најопасна

Кога градоначалник злоупотребува општинскиот буџет, последиците се веднаш видливи. Ветен пат не се гради. Училиштето останува без греење. Водоводот се распаѓа. Луѓето гледаат како истите фирми ги добиваат сите договори, истите семејства ги контролираат јавните функции, и истите функционери живеат над своите пријавени примања.

А сепак, премногу често нема каде да се пријави, нема кој да истражи и нема механизам да го запре тоа. Затоа реформата мора да започне од корените.

Улогата на општинските надзорни комитети

Секоја општина во Македонија мора да воспостави законски задолжителен Надзорен комитет, составен од:

• Независни граѓани од локалната заедница

• Претставници од граѓанското општество

• Правни и финансиски експерти (непартиски)

• Претставник од Државниот завод за ревизија

Овие комитети би имале овластување да:

• Го следат општинскиот буџет, тендерите и трошењето во реално време

• Ги ревидираат договорите и процесите за јавни набавки

• Истражуваат граѓански пријави за злоупотреба или несовесно работење

• Објавуваат квартални извештаи и наоди јавно

• Ги препраќаат предметите директно до националните антикорупциски тела

Комитетите мора да функционираат независно од кабинетот на градоначалникот и да бидат заштитени од политички притисоци или манипулации.

Транспарентност на ниво на село и град

Потребна ни е и дигитална транспарентност на локално ниво. Секоја општина треба да има онлајн портал што прикажува:

• Годишни буџети и месечни трошоци

• Список на сите тендери и добитници

• Активни проекти со рокови и трошоци

• Повратни информации од граѓаните и белешки од надзорните комитети

Кога граѓаните можат да видат како се трошат нивните пари, можат и да го забележат она што недостасува.

Вклучување на заедницата

Надзорот не е само за експертите—тој е за сите. Локални форуми, јавни расправи и

буџетски консултации треба да станат стандардна пракса. Информиран граѓанин е

моќен граѓанин.

Посебно мораме да ги вклучиме младите и локалните НВО за да изградиме култура на граѓанска одговорност—каде што жителите знаат дека имаат и право и обврска да поставуваат прашања на властите.

Заштита на локалните укажувачи

Многу локални укажувачи се соочуваат со одмазда во мали заедници. Затоа е клучно законите за заштита на укажувачи да важат и на општинско ниво—with safe reporting mechanisms and consequences for local intimidation.

Нација од одговорни заедници

Ако сакаме национална реформа, мора да почнеме со локална акција. Кога општините се одговорни, луѓето повторно почнуваат да веруваат. Кога јавноста може да ги следи даноците, да ги предизвика неправилностите и да види како се сменуваат корумпираните функционери—вербата се обновува од земјата нагоре.

Да изградиме Македонија каде што ниту едно село не е премало, и ниту еден градоначалник не е премоќен за да избегне одговорност.

Д-р. Елена Спасовска

Ко-основачka и претседателka, Алијанса на македонските граѓани

Д-р Елена Спасовска е експерт за градење мир, еднаквост и демократско управување. Родена и израсната во Македонија, таа е дипломиран правник на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, магистер на Универзитетот во Барселона и доктор на науки по меѓународни односи на Универзитетот на Јужна Австралија. Елена има предавано и учествувано во истражувачки проекти на водечки австралиски универзитети. Нејзината академска работа опфаќа глобална политика, развој, меѓународна безбедност, социјална правда, трговија со луѓе и постконфликтно владеење. Таа носи ретка комбинација од академска длабочина и јавен активизам, со јасна мисија: да се искорени корупцијата и да се обноват надежта, достоинството и можностите за сите граѓани на Македонија.

Алијанса на македонските граѓани

🌐 Веб-страница: www.macedonianalliance.com

📘 Фејсбук страница: facebook.com/MacedonianCitizensAlliance

👩‍⚕️ Фејсбук на д-р Елена Спасовска: facebook.com/DrElenaSpasovska