13. Edukimi Kundër Korrupsionit: Mësimi i Integritetit në Shkollat dhe Universitetet e Maqedonisë

Korrupsioni nuk është vetëm një çështje politike—it’s a cultural disease. Ai depërton në jetën e përditshme, në biseda, në atë që të rinjtë mësojnë të presin nga shteti i tyre. Nëse duam të ndërtojmë një Maqedoni pa korrupsion, nuk mund të presim ndryshimin nga lart. Duhet ta edukojmë atë—nga klasat e para deri në auditorët universitarë.

Kjo nuk ka të bëjë me politikë. Ka të bëjë me vlera. Dhe fillon duke mësuar integritetin ashtu siç mësojmë matematikën, historinë apo shkencat.

Rrënjët e korrupsionit fillojnë herët

Në Maqedoni, fëmijët rriten duke dëgjuar fraza si:

• "Asgjë nuk ndodh pa njohje."

• "Duhet të njohësh dikë për të gjetur punë."

• "Sistemi është i korruptuar—thjesht mbijetoni."

Këto “mësime” mësohen shumë përpara diplomimit. Ata shohin se si ryshfeti përshpejton procedurat. Shohin si të emëruarit politikë shpërblehen për besnikëri—not aftësi. Dhe përfundimisht, shumë prej tyre e pranojnë këtë si normalitet.

Duhet ta thyejmë këtë cikël—not me ndëshkim, por me edukim.

Integriteti si pjesë thelbësore e kurrikulës

Duhet të fusim edukimin kundër korrupsionit dhe etikën qytetare si lëndë të detyrueshme në shkollat fillore dhe të mesme. Nuk bëhet fjalë vetëm për ligje—it’s about character and critical thinking.

Temat kryesore duhet të përfshijnë:

• Vlera e ndershmërisë dhe besimit publik

• Roli i qeverisë dhe institucioneve

• Si ndikon korrupsioni në shoqëri dhe në mundësitë personale

• Rëndësia e raportimit të shkeljeve dhe pjesëmarrjes qytetare

• Raste reale të reformave, përgjegjësisë dhe ndryshimit

Mësimi duhet të jetë interaktiv, i bazuar në diskutime dhe të përfshihet në lëndë të ndryshme—not vetëm në një libër apo orë të vetme.

Mësuesit si modele

Mësuesit duhet të fuqizohen dhe trajnohen për të qenë shembuj të integritetit. Programet e zhvillimit profesional duhet t’i pajisin me aftësi për të diskutuar etikën, korrupsionin dhe qeverisjen e mirë. Edhe shkollat duhet t’i jetojnë këto vlera—sepse nxënësit mësojnë më shumë nga ajo që bëjnë të rriturit sesa nga ajo që thonë.

Një mësues që flet kundër padrejtësisë është mësim në guxim. Një drejtor që shpërblen meritën është mësim në drejtësi. Këto shembuj formojnë qytetarë shumë më tepër sesa çdo provim.

Universitetet: Fusha për përgjegjësi

Universitetet formojnë gjeneratën e ardhshme të juristëve, ekonomistëve, inxhinierëve dhe administratës publike. Ata duhet të jenë liderë në promovimin e integritetit.

Kjo nënkupton:

• Futjen e moduleve kundër korrupsionit në drejtësi, shkenca politike, ekonomi dhe administratë publike

• Nxitjen e grupeve studentore, debateve dhe fushatave për integritet

• Trajtime etike në mjekësi, inxhinieri, gazetari dhe biznes

Universitetet duhet të jenë zona pa korrupsion. Pa diploma false. Pa blerje notash. Pa ryshfet për regjistrim. Duhet të jenë modele të meritokracisë—duke treguar se suksesi vjen nga aftësia, jo nga ndikimi.

Formimi i një Maqedonie të re përmes të rinjve

Nëse edukojmë një brez me guxim, të vërtetë dhe përgjegjësi—do ta ndryshojmë këtë vend përgjithmonë.

Të rinjtë nuk janë vetëm e ardhmja. Janë edhe e tashmja. Jepuni mjetet, dhe ata do t’i thyejnë justifikimet. Mësojuni vlerat, dhe ata do të ngrejnë standardet. Besojuni, dhe ata do të ndërtojnë një Maqedoni që nuk e toleron korrupsionin—por e mposht atë.