15. Pjesëmarrja Publike në Hartimin e Ligjeve: T’u Jepet Qytetarëve të Maqedonisë Zë në Politika

Në një demokraci të vërtetë, ligjet nuk shkruhen pas dyerve të mbyllura. Ato nuk imponohen nga lart poshtë, as nuk formësohen vetëm nga elita politike. Ligjet duhet të pasqyrojnë vullnetin, nevojat dhe vlerat e njerëzve që i zbatojnë. Por në Maqedoni, ligjbërja shpesh është një bisedë njëkahëshe—politikanët flasin, qytetarët pritet të heshtin.

Është koha të ndryshojmë këtë. Është koha të hapim dyert e parlamentit dhe pjesëmarrja publike të bëhet themeli i procesit tonë demokratik.

Problemi: Ligje të bëra pa popullin

Sot, ligjet propozohen shpesh pa konsultim të vërtetë. Debatet ndodhin me shpejtësi marramendëse. Amendamentet kalojnë në komisione me nxitim. Dhe në momentin që publiku merr vesh për një ligj të ri, ai tashmë është miratuar—or even worse, already harming people.

Qytetarët përjashtohen. Ekspertët shpërfillen. Shoqëria civile trajtohet si pengesë. Kjo nuk është demokraci—kjo është arrogancë.

Pse ka rëndësi pjesëmarrja

Kur njerëzit përfshihen në hartimin e ligjeve që prekin jetën e tyre, ligjet bëhen më të mira. Më praktike. Më të drejta. Më të zbatueshme.

Pjesëmarrja publike:

• Sjell përvojë reale në vendimmarrje

• Ndihmon të parandalohen pasojat e padëshiruara

• Rrit besimin dhe zbatimin e ligjit

• Ul polarizimin politik dhe apatinë

Dhe më e rëndësishmja, dërgon një mesazh të fuqishëm: Zëri yt ka vlerë.

Nga formaliteti në përfshirje të vërtetë

Konsultimi me publikun nuk është vetëm të publikosh një dokument PDF online dhe të presësh komente për pak ditë. Kjo nuk është pjesëmarrje. Kjo është veç një procedurë formale.

Pjesëmarrja e vërtetë nënkupton:

• Konsultime publike në çdo fazë të legjislacionit kryesor, me raporte të qarta mbi komentet dhe si u përdorën ato

• Forume dhe dëgjesa digjitale për ligje që prekin arsimin, shëndetësinë, punën, mjedisin dhe të drejtat civile

• Tryeza të rrumbullakëta me akademikë, OJQ dhe profesionistë për të testuar ligjet para miratimit

• Periudha komentesh të hapura ku kushdo mund të shprehë mendime apo shqetësime

Pjesëmarrja duhet të ndërtohet në proces—not të shtohet në fund.

Demokraci digjitale

Teknologjia mund të ndihmojë. Maqedonia duhet të krijojë një platformë legjislative digjitale ku qytetarët mund të:

• Lexojnë ligjet në gjuhë të thjeshtë

• Dërgojnë sugjerime ose propozime alternative

• Votojnë në anketa jo detyruese për çështje të rëndësishme

• Ndjekin se cilët deputetë votuan pro apo kundër çdo ligji

Kjo platformë duhet të jetë e thjeshtë, e aksesueshme dhe e promovuar mirë—veçanërisht për të rinjtë, zonat rurale dhe diasporën.

Parlamenti duhet t’i shërbejë popullit—not vetes

Pjesëmarrja publike nuk është kërcënim për qeverisjen. Ajo është qeverisje. Politikanët duhet të ndalojnë së trajtuari qytetarët si pengesë për pushtetin dhe t’i njohin si bashkautorë të së ardhmes së vendit.

Të ndalojmë së shtiri se ligjet janë vetëm për ekspertët dhe njerëzit me lidhje politike. Populli është ligjvënësi i vërtetë. Parlamenti është vetëm mjeti i tij.

Një kulturë e re politike

Kjo nuk ka të bëjë vetëm me politika—it’s cultural. Një qeveri që dëgjon bëhet më e ndershme. Një qytetar që dëgjohet bëhet më i përfshirë. Së bashku, ata ndërtojnë një vend ku pushteti nuk grumbullohet—por ndahet.

Le të ndërtojmë këtë Maqedoni. Një ligj. Një bisedë. Një popull—së bashku.