17. Mbrojtja e Medias së Pavarur në Maqedoni: Gazetaria si Armatë Kundër Korrupsionit

Në çdo vend ku sundon korrupsioni, gazetaria është viktima e parë. E vërteta bëhet e rrezikshme. Pyetjet kthehen në kërcënime. Dhe gazetarët që guxojnë të flasin përballen me sulme, diskreditim, ose më keq—me heshtje të detyruar. Në Maqedoni, gazetaria e pavarur ka qenë prej kohësh nën rrethim—nga presioni politik, fushata shpifjesh, pronësia e errët e mediave dhe kontrolli financiar.

Por pa media të lirë, nuk ka transparencë. Dhe pa transparencë, nuk ka drejtësi.

Nëse duam seriozisht të luftojmë korrupsionin, duhet të fillojmë duke mbrojtur ata që e zbulojnë: gazetarët e pavarur.

Gazetaria nuk është armik—është vija e parë e mbrojtjes

Korrupsioni lulëzon në errësirë. Gazetarët ndriçojnë atë. Nga ekspozimi i tenderëve të manipuluar dhe shpenzimeve mashtruese te zbulimi i abuzimeve me detyrën dhe lobimeve të paligjshme, shtypi ka qenë gjithmonë mburoja e parë e qytetarëve kundër abuzimit të pushtetit.

Por në Maqedoni, shumë media janë nën kontroll—në pronësi të biznesmenëve të lidhur me politikën, të mbështetura nga reklamat qeveritare ose të frikësuara deri në heshtje. Kjo ka krijuar një ambient ku propaganda zëvendëson lajmin dhe e vërteta mbytet nga zhurma.

Duhet të ndryshojmë narrativën.

Mbrojtje ligjore për gazetarinë hulumtuese

Hapi i parë është të garantojmë lirinë e shtypit dhe mbrojtjen e gazetarëve në ligj, përmes:

• Dënimeve penale për kërcënime, frikësime apo dhunë ndaj gazetarëve

• Mbrojtjes së burimeve gazetareske, përfshirë sinjalizuesit

• Ligjeve kundër padive SLAPP për të ndalur heshtjen e gazetarëve

• Procedurave të qarta për hetimin e krimeve kundër gazetarëve në mënyrë të shpejtë dhe të pavarur

Asnjë gazetar nuk duhet të ketë frikë për jetën, të ardhmen apo familjen e tij sepse ka bërë pyetjet e duhura.

Pavarësi financiare dhe pluralizëm mediatik

Duhet të ndalojmë kontrollin ekonomik që mbyt pavarësinë e mediave. Kur qeveria është burimi kryesor i të ardhurave përmes reklamave, ajo mban mediat në grykë. Kjo praktikë duhet të ndalet.

Fondet publike për media duhet të: • Ndahen përmes mekanizmave të pavarur dhe transparentë

• Bazohen në kritere objektive (audiencë, profesionalizëm, standarde etike)

• Janë të hapura për auditim dhe kontroll publik

Njëkohësisht, duhet të investojmë në transmetues publik vërtet të pavarur, jopartiak dhe të përkushtuar ndaj gazetarisë hulumtuese.

Mbështetje për media lokale dhe komunitare

Korrupsioni ndodh edhe në qytete të vogla dhe komuna. Por gazetarët lokalë shpesh nuk kanë burime apo mbrojtje për të hetuar në mënyrë të sigurt.

Duhet të krijojmë grante, programe trajnimi dhe rrjete mbështetjeje ligjore për të fuqizuar gazetarët lokalë dhe raportuesit qytetarë të punojnë pa frikë apo varësi financiare.

Ndryshimi i narrativës

Më në fund, duhet të ndryshojmë mënyrën se si flasim për gazetarinë në Maqedoni. Politikanët duhet të ndalojnë demonizimin e mediave kur përballen me kritika. Figurave publike duhet t’u kërkohet të respektojnë rolin e gazetarëve—not to destroy them.

Një demokraci e fortë kërkon gazetari të fortë. Këtë duhet ta mësojmë në shkolla, të nxisim edukimin mediatik dhe ta vlerësojmë gazetarinë si një e mirë publike—not a political target.

Rojet e demokracisë

Gazetarët e pavarur nuk janë thjesht tregimtarë—they are the watchdogs. Rojet e së vërtetës. Kur ata heshtin, populli humb sytë dhe veshët. Kur ata mbrohen, sistemi bëhet më i ndershëm.

Le të ndërtojmë një Maqedoni ku gazetarët respektohen. Ku e vërteta është më e fortë se propaganda. Dhe ku askush nuk ka frikë të tregojë të vërtetën.