18. Fuqia e Auditimeve Publike: Fuqizimi i Entit të Lartë të Auditimit në Maqedoni

Nëse korrupsioni është sëmundja, auditimi është diagnoza. Pas çdo skandali, çdo tenderi të vjedhur dhe çdo fondi publik të keqpërdorur, qëndron një gjurmë numrash. Por në Maqedoni, kjo gjurmë shpesh injorohet—mbulohet me justifikime burokratike ose fshihet me heshtje. Institucioni përgjegjës për ndjekjen e parave? Enti Shtetëror i Auditimit.

Sot, ai është një nga mjetet më të rëndësishme—dhe më pak të përdorura—në luftën kundër korrupsionit. Kjo duhet të ndryshojë.

Roli i audituesit: Më shumë se formalitet

Enti i Auditimit ekziston për të siguruar që paratë publike shpenzohen në mënyrë të ligjshme, efikase dhe në përputhje me prioritetet kombëtare. Ai shqyrton si menaxhojnë buxhetet institucionet publike, përfshirë ministritë, komunat dhe ndërmarrjet shtetërore. Ai mund të zbulojë:

• Shpenzime të pajustifikuara

• Manipulim të kontratave

• Blerje të fryra artificialisht

• Borxhe të fshehura dhe marrëveshje jashtë bilanci

Por ja problemi: në Maqedoni, raportet e auditimit shpesh injorohen, vonohen ose minimizohen. Shkeljet dokumentohen, por rrallë ndëshkohen. Në disa raste, raportet as që publikohen.

Kjo e kthen një institucion të fuqishëm në një formalitet bosh. Është koha t’i rikthejmë fuqinë.

Fuqizimi ligjor dhe pavarësia institucionale

Për të qenë efektiv, Enti i Auditimit duhet të jetë:

• Tërësisht i pavarur nga ekzekutivi dhe ndikimi politik

• Ligjërisht i autorizuar të auditojë çdo institucion publik, përfshirë ndërmarrjet shtetërore

• Me të drejtë për auditime të papritura, jo vetëm të planifikuara

• I mbështetur me mekanizma zbatimi, që të mund të referojë gjetjet tek prokuroria dhe agjencitë antikorrupsion

Audituesit nuk duhet vetëm të zbulojnë shkeljet—por të nxisin llogaridhënie.

Detyrim për reagim mbi gjetjet

Sot, institucionet publike mund të injorojnë rekomandimet e auditimit pa pasoja. Kjo duhet të marrë fund.

Na duhet një sistem ku:

• Çdo institucion i audituar të jetë i detyruar me ligj të përgjigjet brenda 30 ditësh

• Të paraqesë dhe zbatojë plan masash korrigjuese, të monitoruara

• Mosveprimi të rezultojë me gjoba, masa disiplinore ose kallëzim penal

Raportet duhet të dërgohen në Kuvend dhe të publikohen online—të aksesueshme për çdo qytetar.

Investim në kapacitetet e auditimit

Nuk mund të auditohet një shtet me një staf minimal. Enti duhet të ketë:

• Staf të shtuar, veçanërisht në auditim forenzik dhe prokurim publik

• Mjete moderne për auditim digjital dhe zbulim mashtrimesh

• Trajnime profesionale sipas standardeve ndërkombëtare (p.sh. INTOSAI)• Ekipe rajonale të vendosura në komuna për monitorim në kohë reale

Sa më shumë të investojmë në mbikëqyrje, aq më pak do humbasim në korrupsion.

Qytetarët si aleatë të auditimit

Raportet e auditimit nuk duhet të pluhurosen në sirtarë. Ato duhet të jenë publike, të shkruara në gjuhë të kuptueshme dhe të shfaqen përmes grafikëve ose infografikave. Shoqëria civile, gazetarët dhe qytetarët duhet të inkurajohen t’i lexojnë, analizojnë dhe të ndjekin zbatimin.

Le të kthejmë të dhënat e auditimit në forcë qytetare.

Llogaridhënie pa frikë dhe pa favor

Fuqizimi i Entit të Auditimit dërgon një mesazh të qartë: askush nuk është mbi kontrollin. Ministër. Kryetar komune. Gjyqtar. Drejtor ndërmarrjeje. Nëse menaxhon para publike—do auditesh. Nëse abuzon—populli do e dijë.

Auditimi nuk është sulm—it’s protection. Mbrojtje e interesit publik. Mbrojtje e demokracisë. Mbrojtje e së ardhmes.

Le të auditojmë gjithçka. Le të mos fshihet asgjë. Le ta rindërtojmë Maqedoninë me llogaridhënie në themel.