2. Deklarimi i Pasurive Publike dhe Auditimi i Stilit të Jetës: Rritja e Transparencës Politike në Maqedoni

Në një vend ku korrupsioni është kthyer në mënyrë jetese, transparenca nuk është vetëm ilaçi më i mirë—ajo është forcë revolucionare. Maqedonia nuk do të çlirohet kurrë nga korrupsioni derisa të dimë saktësisht se sa pasuri kanë zyrtarët tanë, si e kanë fituar dhe nëse stili i tyre i jetës përputhet me të ardhurat zyrtare. Është koha që sekretet të bëhen të papranueshme.

Iluzioni i transparencës

Sot, në letër kemi ligje për deklarimin e pasurive, por në praktikë janë një farsë. Deklaratat janë të paqarta, të paplota dhe rrallë verifikohen. Zyrtarët thjesht listojnë pronat dhe llogaritë bankare pa mbikëqyrje reale dhe pa pasoja për gënjeshtrat. Ndërkohë, makina luksoze, vila dhe pushime në vendet e huaja shfaqen si me magji—të paguara me paga që nuk mjaftojnë as për një banesë të thjeshtë.

Kjo nuk është transparencë nëse askush nuk kontrollon. Dhe nuk është drejtësi nëse askush nuk mbahet përgjegjës.

E detyrueshme, e detajuar dhe e audituar

Duhet të vendosim një model të ri—të detyrueshëm, të detajuar dhe të zbatuar. Çdo zyrtar i zgjedhur dhe çdo nëpunës i lartë publik duhet të dorëzojë një deklaratë të plotë pasurie, burime të të ardhurave, detyrime financiare dhe të pasurive të anëtarëve të ngushtë të familjes. Këto deklarata duhet të dorëzohen çdo vit, të auditohen rastësisht dhe të jenë të disponueshme publikisht në një regjistër online.

Por deklaratat janë vetëm një pjesë e zgjidhjes. Auditimet e stilit të jetës janë po aq të rëndësishme. Nëse dikush thotë se fiton 1.000 euro në muaj por jeton si milioner, sistemi duhet të hapë hetim. Nuk ka më vend për mbyllje sysh. Barra e provës bie mbi individin—të shpjegojë si e ka fituar pasurinë, jo mbi publikun për të hamendësuar.

Pasoja që kanë peshë

Pa pasoja reale, edhe ligjet më të forta nuk vlejnë. Zyrtarët që nuk deklarojnë pasuritë—ose që zbulohet se jetojnë përtej mundësive të tyre—duhet të pezullohen menjëherë dhe të hetohen plotësisht. Shkelësit e përsëritur duhet të ndalohen përgjithmonë nga funksionet publike. Korrupsioni duhet të jetë një rrezik që i jep fund karrierës, jo një skandal mediatik që harrohet.

Duhet gjithashtu të fuqizojmë shoqërinë civile dhe gazetarët e pavarur për të ndjekur dhe raportuar mospërputhjet. Mediat dhe publiku nuk duhet vetëm të kenë qasje në të dhëna—por edhe të mbrohen kur i përdorin për të zbuluar korrupsionin.

Ndryshimi i kulturës është i mundur

Kjo nuk ka të bëjë vetëm me formularë dhe auditime. Ka të bëjë me ndryshimin e kulturës së shërbimit publik. Duhet t’i japim fund epokës ku funksionarët e shohin detyrën si mundësi personale për pasurim. Detyra publike është pozicion besimi—jo licencë për të vjedhur.

Ne duam një Maqedoni ku të rinjtë ëndërrojnë të shërbejnë vendit të tyre, jo ta plaçkisin atë. Ku duart e pastra janë nder, jo pengesë.

Një vijë ndarëse

Për shumë kohë, liderët tanë kanë jetuar pas një perdeje sekreti, ndërsa ne të tjerët vuajmë pasojat e korrupsionit të tyre. Ajo perde duhet të shqyhet—copë pas cope, deklaratë pas deklarate.

Jo më sekrete. Jo më justifikime. Është koha të dimë kush i shërben popullit—dhe kush i shërben vetes.