5. Граѓански надзор и заштита на укажувачите во борбата против корупцијата

Забелешка до нашите читатели

Алијансата на македонските граѓани е независно, над-партиско движење посветено на тоа да им даде вистински глас на граѓаните во борбата против корупцијата и во градењето праведна, транспарентна и просперитетна иднина за Македонија. Ние не сме за или против било која политичка партија. Ќе поддржиме секоја иницијатива на владата или опозицијара што се спротивставува на корупцијата и ја промовира чесноста и напредокот, но истовремено ќе бараме одговорност од сите партии, лидери и институции – без разлика на нивната политичка припадност. Македонија има доволно од поделби. Ако верувате дека политичките лидери и оние на јавна функција треба да им служат на граѓаните со чесност и интерестите на граѓаните да им бидат приоритет, поддржете нè. Нашата улога е да се осигураме дека секоја партија, секој функционер и секоја институција ќе работи чесно – за да ја обновиме довербата и заедно да изградиме подобра држава за сите.

Корупцијата преживува кога луѓето се чувствуваат немоќни да ја сопрат. Но вистината е дека најмоќното оружје против корупцијата не е секогаш закон или институција—туку самите луѓе. Кога граѓаните ќе добијат алатки, заштита и платформи за да ја држат владата одговорна, корупцијата почнува да се гуши.

Во Македонија, мора да ја ослободиме моќта на граѓанскиот надзор и да ги заштитиме оние што имаат храброст да проговорат.

Од набљудувачи до чувари

Граѓанскиот надзор не значи само гневни коментари на Фејсбук—туку правно утврдени, структуирани механизми преку кои јавноста може да следи, прашува и оспорува одлуки на секое ниво. Од државни министерства до локални совети, граѓаните мора да имаат свое место на масата.

Ова вклучува:

• Одбори за заеднички надзор што следат локални буџети, јавни набавки и испорака на проекти.

• Јавни расправи пред носење на големи одлуки или инвестициски проекти.

• Отворени платформи за податоци што им овозможуваат на сите граѓани да ја следат работата на владата во реално време.

Овие механизми мора да бидат законски утврдени—не доброволни, не симболични.

Кога народот ќе види каде одат парите и како се носат одлуките, довербата почнува да

се враќа. А корупцијата нема каде да се сокрие.

Укажувачите: Херои, не жртви

Корупцијата често се открива одвнатре. Потребна е голема храброст за јавни

службеници, вработени или обични граѓани да проговорат. Но во Македонија,

укажувачите почесто се казнети отколку заштитени. Ги губат работните места, се

соочуваат со закани и остануваат сами—додека виновните се извлекуваат.

Тоа мора да се промени.

Потребни се сеопфатни закони за заштита на укажувачите што гарантираат:

• Целосна анонимност и доверливост.

• Правна заштита од одмазда (отпуштање, деградација, вознемирување).

• Пристап до правна и психолошка помош.

• Награди или јавно признание за случаи што спречуваат големи штети на јавните средства.

Институциите исто така мора да воспостават безбедни и независни канали за

пријавување—не под контрола на политичари или менаџмент.

Култура на одговорност

Граѓанскиот надзор не е само за системот. Тој е за промена на културата-од страв кон

одговорност. Секој граѓанин на Македонија мора да разбере дека не е немоќен.

Напротив—тие се првата линија на одбрана на демократијата. Без разлика дали

станува збор за родител кој бара подобри училишта или работник кој открива мито на

работното место—секој чин на отчетност е важен.

А владата мора да слуша. Функционери кои се плашат од народот, ќе му служат подобро отколку оние што го игнорираат.

Партнерство што ја штити иднината

Владата сама не може да го искорени корупцијата. Ниту пак може граѓанското општество да го направи тоа само. Но заедно—со транспарентност, соработка и заемна одговорност—можеме да изградиме држава каде што луѓето не мора да викаат за да бидат слушнати, ниту да го ризикуваат животот за да ја кажат вистината.

Иднината на Македонија зависи од нејзините граѓани. Кога тие се заштитени, информирани и вклучени, корупцијата ја губи својата моќ—а правдата повторно почнува да дише.

Д-р. Елена Спасовска

Ко-основачka и претседателka, Алијанса на македонските граѓани

Д-р Елена Спасовска е експерт за градење мир, еднаквост и демократско управување. Родена и израсната во Македонија, таа е дипломиран правник на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, магистер на Универзитетот во Барселона и доктор на науки по меѓународни односи на Универзитетот на Јужна Австралија. Елена има предавано и учествувано во истражувачки проекти на водечки австралиски универзитети. Нејзината академска работа опфаќа глобална политика, развој, меѓународна безбедност, социјална правда, трговија со луѓе и постконфликтно владеење. Таа носи ретка комбинација од академска длабочина и јавен активизам, со јасна мисија: да се искорени корупцијата и да се обноват надежта, достоинството и можностите за сите граѓани на Македонија.

Алијанса на македонските граѓани

🌐 Веб-страница: www.macedonianalliance.com

📘 Фејсбук страница: facebook.com/MacedonianCitizensAlliance

👩‍⚕️ Фејсбук на д-р Елена Спасовска: facebook.com/DrElenaSpasovska