9. Крај за непотизмот во Македонија: Транспарентно вработување во јавниот сектор

Забелешка до нашите читатели

Алијансата на македонските граѓани е независно, над-партиско движење посветено на тоа да им даде вистински глас на граѓаните во борбата против корупцијата и во градењето праведна, транспарентна и просперитетна иднина за Македонија. Ние не сме за или против било која политичка партија. Ќе поддржиме секоја иницијатива на владата или опозицијара што се спротивставува на корупцијата и ја промовира чесноста и напредокот, но истовремено ќе бараме одговорност од сите партии, лидери и институции – без разлика на нивната политичка припадност. Македонија има доволно од поделби. Ако верувате дека политичките лидери и оние на јавна функција треба да им служат на граѓаните со чесност и интерестите на граѓаните да им бидат приоритет, поддржете нè. Нашата улога е да се осигураме дека секоја партија, секој функционер и секоја институција ќе работи чесно – за да ја обновиме довербата и заедно да изградиме подобра држава за сите.

Во Македонија, добивањето работа во јавниот сектор често зависи помалку од

квалификациите, а повеќе од врските. Братучеди, партиски послушници и пријатели на

моќници добиваат државни позиции, додека талентирани и трудољубиви граѓани се

туркаат настрана. Ова не е само неправедно—тоа е опасно. Создава неспособност, ја

уништува мотивацијата и гради јавен сектор кој си служи себеси—не на народот.

Ако сакаме функционална држава, мора еднаш засекогаш да ставиме крај на непотизмот—и да го замениме со транспарентен систем на вработување заснован на заслуги.

Скриената цена на непотизмот

Непотизмот е корупција. Можеби не вклучува секогаш коверти со пари, но последиците се исто толку штетни. Кога неквалификувани лица се поставуваат на одговорни позиции, услугите страдаат. Патиштата не се градат како што треба. Болниците се лошо управувани. Витални проекти се доцнат или напуштени.

Уште полошо, младите ја губат надежта. Гледаат дека без разлика колку учат или колку се трудат, системот е наместен против нив. Тоа поттикнува апатија, „одлив на мозоци“ и горчина.

Ставот против непотизмот е борба за враќање на вербата дека интегритетот и компетентноста сè уште се важни во Македонија.

Аргументот за транспарентен прием

Секоја јавна позиција—на сите нивоа—мора да се пополнува преку јасен, отворен и конкурентен процес. Тоа значи: • Јавно објавени огласи за работа, со јасни описни задачи и квалификации.

• Објективни критериуми за селекција што се мерливи и релевантни.

• Анонимно разгледување на апликации за елиминирање пристрасност.

• Независни комисии за интервјуирање и оценување на кандидатите.

• Јавно објавување на крајните резултати и избраните лица, со писмено образложение.

Ова не е идеализам. Тоа е стандардна пракса во демократските земји каде што јавната администрација се сфаќа сериозно.

Независно тело за надзор на вработувањата

За да се спречи политичко влијание, Македонија мора да воспостави Агенција за јавни вработувања—неутрално и независно тело со задача да го надгледува секој чекор во процесот на прием. Тоа треба да има законски овластувања за:

• Ревизија на вработувањата низ министерства и општини.

• Поништување на нелегални назначувања.

• Казнување на службеници кои ги кршат фер процедурите за прием.

Ова тело мора да одговара директно пред парламентот—не пред партија или

министерство.

Црни листи и отчетност

Мора да се создадат црни листи за лица или политички актери кои манипулирале со

процесите на вработување или назначувале неквалификувани роднини. Тие треба да

бидат трајно дисквалификувани од раководни позиции во јавните институции.

Корупцијата во вработувањата не е ситен прекршок—тоа е коренот на

институционалниот неуспех.

Наградување на талентот, задржување на надежта

Прекинувањето на непотизмот не е само прашање на правила—тоа е прашање на

надеж. Талентираните млади мора да видат иднина во Македонија каде можат да

успеат без да го продадат достоинството на некоја партија. Тие мора да веруваат дека

јавната служба е благородна, ценета и достојна професија.

Транспарентниот систем за прием ги привлекува најдобрите умови, создава посилна држава и поставува пример за приватниот сектор.

Нов стандард за нова Македонија

Предолго, фразата „треба да имаш врски“ ја труеше нашата иднина. Време е да го

смениме тој наратив.

Да направиме заслугата да зборува погласно од презимето. Да ја направиме

правичноста норма—не исклучок.

Професионалната јавна служба почнува со едно едноставно правило: Работата треба да ја добие оној што ја заслужува.

Д-р. Елена Спасовска

Ко-основачka и претседателka, Алијанса на македонските граѓани

Д-р Елена Спасовска е експерт за градење мир, еднаквост и демократско управување. Родена и израсната во Македонија, таа е дипломиран правник на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, магистер на Универзитетот во Барселона и доктор на науки по меѓународни односи на Универзитетот на Јужна Австралија. Елена има предавано и учествувано во истражувачки проекти на водечки австралиски универзитети. Нејзината академска работа опфаќа глобална политика, развој, меѓународна безбедност, социјална правда, трговија со луѓе и постконфликтно владеење. Таа носи ретка комбинација од академска длабочина и јавен активизам, со јасна мисија: да се искорени корупцијата и да се обноват надежта, достоинството и можностите за сите граѓани на Македонија.

Алијанса на македонските граѓани

🌐 Веб-страница: www.macedonianalliance.com

📘 Фејсбук страница: facebook.com/MacedonianCitizensAlliance

👩‍⚕️ Фејсбук на д-р Елена Спасовска: facebook.com/DrElenaSpasovska